W dniach od 25 do 31 maja obchodzić będziemy Europejski Tydzień Walki z Rakiem, w tym czasie warto zastanowić się nad przyczynami wzrostu zachorowalności i umieralności na nowotwory oraz możliwościami profilaktyki w tym zakresie.
W 2015 roku rozpoznano w Polsce ponad 163 tys. nowych zachorowań na nowotwory złośliwe oraz ponad 100 tys. zgonów nimi spowodowanych. Tym samym nowotwory stanowią obecnie drugą (po chorobach układu krążenia), przyczynę zgonów w Polsce, a do 2035 roku liczba nowych zachorowań może przekroczyć 200 tys., a zgonów 133 tys. Czy można zmienić ten niekorzystny trend?
Istnieją niezbite dowody na to, że nowotworom złośliwym można zapobiegać (80-90% zachorowań na nowotwory złośliwe w populacjach zachodnich można przypisać czynnikom środowiskowym, rozumianym w szerokim sensie jako nawyki żywieniowe i zachowania społeczno-kulturowe). Dlatego w 1997 roku, Komisja Ekspertów UE stworzyła Europejski Kodeks Walki z Rakiem (zbiór prostych zaleceń, których przestrzeganie doprowadzić ma do obniżenia zachorowalności i umieralności na nowotwory). Aktualna wersja Kodeksu (z 2014 r.) to 12 zaleceń:
- Nie pal! Nie używaj tytoniu w żadnej postaci.
- Stwórz w domu środowisko wolne od dymu tytoniowego. Wspieraj politykę miejsca pracy wolnego od tytoniu.
- Utrzymuj prawidłową masę ciała.
- Bądź aktywny fizycznie w codziennym życiu. Ogranicz czas spędzany na siedząco.
- Przestrzegaj zaleceń prawidłowego sposobu żywienia:
- jedz dużo produktów pełnoziarnistych, roślin strączkowych, warzyw i owoców,
- ogranicz spożycie wysokokalorycznych produktów spożywczych (o wysokiej zawartości cukru lub tłuszczu) i unikaj napojów słodzonych,
- unikaj przetworzonego mięsa, ogranicz spożycie mięsa czerwonego i żywności z dużą ilością soli.
- Jeśli pijesz alkohol dowolnego rodzaju, ogranicz jego spożycie. Abstynencja pomaga zapobiegać nowotworom.
- Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne (dotyczy to szczególnie dzieci). Chroń się przed słońcem, używaj produktów przeznaczonych do ochrony przeciwsłonecznej. Nie korzystaj z solarium.
- Chroń się przed działaniem substancji rakotwórczych w miejscu pracy. Postępuj zgodnie z zaleceniami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy.
- Dowiedz się, czy w domu jesteś narażony na naturalne promieniowanie spowodowane wysokim stężeniem radonu. Podejmij działania na rzecz zmniejszenia jego poziomu.
- Kobiety powinny pamiętać o tym, że karmienie piersią zmniejsza u matki ryzyko zachorowania na nowotwory. Jeśli możesz, karm swoje dziecko piersią. Hormonalna terapia zastępcza zwiększa ryzyko rozwoju niektórych nowotworów. Ogranicz jej stosowanie.
- Zadbaj o to, aby twoje dzieci poddano szczepieniom ochronnym przeciwko:
- wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (dotyczy noworodków),
- wirusowi brodawczaka ludzkiego – HPV (dotyczy dziewcząt).
- Bierz udział w zorganizowanych programach badań przesiewowych w celu wczesnego wykrywania:
- raka jelita grubego (zalecenie dotyczy zarówno mężczyzn jak i kobiet),
- raka piersi (u kobiet),
- raka szyjki macicy (u kobiet).
Najbardziej oczywistym sposobem zapobiegania zgonom z powodu nowotworów jest opracowanie metod: zapobiegania wystąpieniu choroby, wczesnego wykrycia oraz skutecznego leczenia. Zmiana stylu życia społeczeństwa na zdrowy w ciągu 10-20 lat powinna skutkować istotnym obniżeniem zachorowalności na nowotwory a masowa zgłaszalność na badania przesiewowe zwiększy efektywność leczenia i poprawi wskaźniki 5-letnich przeżyć.