Rak piersi to nowotwór najczęściej rozpoznawany u kobiet w Polsce, stanowi także drugą (po raku płuca) przyczynę ich zgonów. W roku 2015 (w stosunku do roku 1980), liczba nowych zachorowań u kobiet wzrosła o 251%, a liczba zgonów o 83% (tab. 1) [1]. W analizowanym okresie wzrosły także wartości współczynników surowych i standaryzowanych. Wskaźnik Zachorowania/Zgony znacząco wyższy od 1 (tj. 2,9) świadczy o tym, że rak piersi to nowotwór o dobrym rokowaniu [2].
Rak piersi należy do chorób poddających się leczeniu. Sukces jest związany z podjęciem działań we wczesnej fazie choroby. Populacyjne badania przesiewowe pozwalają na uchwycenie rozwoju choroby na początkowym jej etapie. Kobiety! Dajmy sobie szansę na długie życie w komforcie, uprzedźmy raka! Badania profilaktyczne szansa na rozpoznanie wczesnej fazy choroby oraz skuteczne leczenie!
Tabela 1. Zmiany w zachorowalności i umieralności na raka piersi w Polsce w latach 1980-2015. Źródło: opracowanie własne na podstawie KRN.
Ryzyko zachorowania rośnie w wiekiem, ponad 80% przypadków raka piersi rozpoznawa-nych jest u kobiet w wieku 50+. Zachorowalność na raka piersi nie rozkłada się równomiernie w Polsce, różnica w wartości standaryzowanych współczynników zachorowalności pomiędzy województwem o najwyższych wartościach (tj. wielkopolskie ASRw=64/100 000 populacji) i najniższych (tj. podkarpackie ASRw=44/100 000 populacji) wynosi aż 20 przypadków/100 000 populacji. W przypadku standaryzowanych współczynników umieralności różnica ta nie jest już taka duża – wynosi 5/100 000 (tj. śląskie ASRw=16/100 000; lubelskie ASRw=11/100 000). Te różnice niewątpliwie stanowią dowód na to, że pomimo jednego płatnika świadczeń (NFZ) i jednego katalogu procedur medycznych – diagnostyka i leczenie raka piersi w Polsce nie przebiega według jednego standardu. Obraz leczenia tego nowotworu w Polsce niewątpliwie zmieniłoby utworzenie Breast Unitów. Istotą działania tych ośrodków na całym świecie jest standaryzacja leczenia (potwierdzona certyfikatem) – po jej wprowadzeniu wskaźniki jakości leczenia poprawiły się od 20 do 60% [3].
Pomimo ciągłego rozwoju medycyny – o sukcesie leczenia raka piersi decyduje przede wszystkim jego wczesne wykrycie. Zwiększeniu odsetka przypadków wykrytych we wczesnym stadium zaawansowania miało służyć uruchomienie w Polsce Populacyjnego Programu Wczesnego Wykrywania Raka Piersi – niestety na badania zgłasza się zaledwie 38% Polek. To oznacza, że średni wskaźnik uczestnictwa w Polsce osiąga wartość poniżej standardowego poziomu akceptowalnego (tj. 70%!) a tylko taki poziom może doprowadzić do obniżenia umieralności z przyczyn raka piersi o 25%, poprawić wskaźnik koszt/efekt oraz jakość życia chorych [4; 5; 6; 7]. Chociaż odsetki 5-letnich przeżyć w ciągu ostatnich dekad wzrosły z 66,9% (dla chorych, u których raka piersi rozpoznano w latach 1995-1999) do 76,5% (dla rozpoznań w latach 2010-2014 ), Polki nadal mają istotnie niższe szanse na przeżycie pięciu lat po diagnozie niż większość Europejek. Większość krajów tzw. „starej UE” osiąga odsetek 5-letnich przeżyć na poziomie powyżej 85% (w tym np.: Dania, Finlandia, Zjednoczone Królestwo, Austria, Niemcy, Włochy, Hiszpania, Nowa Zelandia). Część krajów “byłego bloku wschodniego” (np. Czechy, Litwa, Słowenia) odnotowało w tym czasie wskaźnik 5-letniego przeżycia na poziomie 80-84%; pozostałe tj. np.: Estonia, Bułgaria, Rosja, Słowacja mają wskaźnik na poziomie 70-79% [8; 9].
Niewątpliwym zyskiem badań przesiewowych, poza redukcją umieralności powinno być obniżenie stopnia zaawansowania wykrytych raków, co pozwoliłoby na upowszechnienie leczenia mniej okaleczającego (oszczędzającego) i to zarówno w odniesieniu do samego gruczołu jak i dołu pachowego. Zgodnie z danymi opublikowanymi przez Ministerstwo Zdrowia (Mapy Potrzeb Zdrowotnych) najwięcej, bo 45% przypadków raka piersi wykrywanych jest w II0 zaawansowania, najmniej tj. 12% w I0 (ryc. 6) i tu także obserwowane są różnice pomiędzy województwami [10].
Bibliografia:
- Wojciechowska U, Didkowska J. Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe w Polsce. Krajowy Rejestr Nowotworów, Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej – Curie. Dostępne na stronie http://onkologia.org.pl/raporty/ dostęp z dnia 9/07/2018.
- Didkowska J, Wojciechowska U, Olasek P. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2015 roku. Centrum Onkologii – Instytut; Warszawa 2017.
- Bączek I. Rak piersi: 30 Breast Unitów zmieniłoby obraz leczenia tego nowotworu w Polsce. Rynek Zdrowia, 13/03/2018. Dostępne na stronie rynekzdrowia.pl/Serwis-Onkologia/Rak-piersi; dostęp z dnia 14/03/2018.
- Ponti A, Anttila A, Ronco G i współ. Cancer Screening in the Europe Union (20017). Report on the implementation of the Council Recomendation on cancer screening. International Agency for Research on Cancer, Lyon, January 2017; 98: 133.
- Perry N (Edit.), Broeders M (Edit.), de Wolf C (Edit.), Törnberg S (Edit.), Holland R (Edit.), von Karsa L (Edit.), Puthaar E (Techn. Edit.). European guidelines for quality assurances In Brest cancer screening and diagnosis. Fourth edition. European Communities, 2006.
- Boyle P (Edit.), Levin B (Edit.). Collaborating Editors: Dinshaw K, Kasler M, Ngoma T, Ashton LP, Tuncer M, Zhao P. World Cancer Report 2008. WHO IARC, Lyon 2008.
- Jassem J (red.), Krzakowski M (red.). Rak piersi. Praktyczny przewodnik dla lekarzy. VM Media Sp. z o.o., ISBN: 978-83-7599-729-3, Gdańsk 2014.
- Allemani C et all, Global surveillance of cancer survival 1995-2009: analysis of individual data for 25 676 887 patients from 279 population-based registries in 67 countries (CONCORD-2). The Lancet, Early Online Publication, 26 November 2014, doi:10.1016/S0140-6736(14)62038-9.
- Allemani C et all, Global surveillance of cancer survival 2000-2014 (CONCORD-3): analysis of individual data for 37 513 025 patients diagnosed with one of 18 cancers from 322 population-based registries in 71 countries. The Lancet, Early Online Publication, January 30; 2018, doi:10.1016/S0140-6736(18)30155-7.
- Mapa potrzeb zdrowotnych w zakresie onkologii dla Polski. Ministerstwo Zdrowia 2016. Dostępne na: mapypotrzebzdrowotnych.mz.gov.pl.