O czym warto pamiętać wyjeżdżając na wakacje?

Rozpoczął się sezon urlopowy. Słońce kusi, by wygrzewać się w jego promieniach. Lato to także okres, gdy zdecydowanie więcej czasu przebywamy na powietrzu niż w pomieszczeniach zamkniętych. Należy jednak pamiętać, że zachorowalność na nowotwory złośliwe skóry rośnie szybciej niż na inne nowotwory (za wyjątkiem raka płuc i piersi u kobiet). Np.: w 2018 roku zarejestrowano w Polsce, 3 698 przypadków nowych zachorowań na czerniaka złośliwego skóry oraz 14 180 przypadków zachorowań na inne nowotwory złośliwe skóry (dla porównania w 2007 r. było to odpowiednio 2 195 i 8310 przypadków). Równocześnie umieralność z powodu czerniaka skóry w Polsce jest nieco wyższa niż średnia dla UE (o około 20%).

Wśród czynników ryzyka związanego z rozwojem nowotworów złośliwych skóry wyróżnia się trzy grupy:

• Czynniki genetyczne
• Środowiskowe,
• Choroby ułatwiające (tab. 1).

Zwiększone ryzyko zachorowania na czerniaki i inne nowotwory złośliwe skóry ma związek z wieloma czynnikami, do których należą [2]:

• mnogie znamiona – liczba znamion jest ważnym czynnikiem ryzyka zachorowania na czerniaki. Wykazano zależność pomiędzy liczbą znamion i ekspozycją na słonce u osób u osób w dzieciństwie i wieku młodzieńczym. U osób z minimum 5 znamionami o wielkości powyżej 6 mm ryzyko zachorowania na czerniaka jest 3-krotnie wyższe niż u osoby bez znamion. U osób z zespołem znamion atypowych (minimum 50 znamion o średnicy powyżej2 mm) ryzyko wzrasta 10 – krotnie. Zespół znamion  atypowych bardzo często towarzyszy tak zwanym rodzinnym zachorowaniom na czerniaki,
• znamiona wrodzone – występują u około 1% populacji, czerniaki najczęściej rozwijają się w tak zwanych znamionach olbrzymich (tj. o średnicy powyżej 20 cm),
• przebyty czerniak lub inne nowotwory złośliwe skóry w wywiadzie – przy dodatnim wywiadzie rodzinnym w kierunku czerniaka u około 5-10% chorych wyleczonych z poprzedniego czerniaka można spodziewać się ponownego wystąpienia nowotworu. W przypadku czerniaków rodzinnych ryzyko ponownego rozwoju nowotworu jest wyższe (8% chorych z licznymi czerniakami – mutacje w genie sypresorowym CDKN2A). Dodatni wywiad rodzinny w kierunku czerniaka 3-8-krotnie zwiększa ryzyko zachorowania na ten nowotwór. Mutacje genu B-RAF (głownie V600E) są zaangażowane w sporadyczne czerniaki skóry,
• wiek i płeć – ryzyko zachorowania na czerniaki zwiększa się z wiekiem i jest większe u kobiet,
• fototyp skóry  – na zachorowanie zwłaszcza narażone są osoby rasy białej, o rudych/jasnych włosach, niebieskich oczach, z piegami (pheomelanina v. eumelanina; tab. 2)
• Ekspozycja na promieniowanie słoneczne i sztuczne ultrafioletowe (łóżka opalające, solaria, PUVA, zamieszkiwanie w miejscach nasłonecznionych), jest prawdopodobnie głównym czynnikiem środowiskowym odpowiedzialnym za rozwój nowotworów skóry, w tym także czerniaków. Prawdopodobieństwo powstania nowotworów jest związane z dawką promieniowania UV, jego charakterem i typem skóry,
• Oparzenia słoneczne (zwłaszcza przebyte w dzieciństwie),
• Inne czynniki – u chorych po transplantacji narządów otrzymujących przewlekłą immunosupresję ryzyko pojawienia się czerniaków wzrasta 3 – krotnie w porównaniu z grupą kontrolną. Szczególnie narażeniu na rozwój tego nowotworu są chorzy na xeroderma pigmentosum.

Podsumowując, wyjeżdżając na urlop warto pamiętać o zabezpieczeniu skóry przed ekspozycją na promieniowanie UV a po powrocie z wakacji poświęcić co miesiąc kilka minut na somobadanie skóry. W przypadku wykrycia jakichkolwiek nieprawidłowości należy zgłosić się na badanie do specjalisty. Informacje o tym jak najlepiej chronić naszą skórę przed poparzeniem słonecznym wraz z instruktażem jak wykonywać samobadanie znajdziecie Państwo w załączonych na naszej stronie filmach i materiałach edukacyjnych.

Literatura:

1. J Appl Phycol. 2017; 29 (2): 941-948. DOI 10.1007/s10811-016-0979-0. Epub 2016.
2. Jassem J, Krzakowski M (red. serii), Rutkowski P (red. wydania). Złośliwe nowotwory skóry. Praktyczny przewodnik dla lekarzy. Via Medica , Gdańsk 2011; s:10-16.
3. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem – The European Code Against Cancer (ECAC). Dostępne na stronie: https://cancer-code-europe.iarc.fr/index.php/pl/12-sposobow/narazenie-na-oddzialywanie-promieniowania-slonecznego-uv/3718-czy-w-przypadku-niektorych-osob-ryzyko-narazenia-na-dzialanie-promieni-slonecznych-jest-wieksze-czy-typ-skory-kolor-wlosow-lub-kolor-oczu-maja-znaczenie, data wejścia: 3.03.2020.